1          Aspekty dodatkowe dotyczące doboru środków redukcji ryzyka związanego z urządzeniami laserowymi

1.1      Wstęp

Po dokonaniu oceny ryzyka z wykorzystaniem list kontrolnych i stwierdzeniu występowania ryzyka :

-          dużego - należy natychmiast podjąć działania ograniczajże to ryzyko do małego biorąc pod uwagę te punkty listy kontrolnej, które wskazują na przyczynę występowania tego ryzyka,

-           średniego – zaleca się podjąć działania ograniczajże to ryzyko do małego biorąc pod uwagę te punkty  listy kontrolnej, które wskazują na przyczynę występowania tego ryzyka.

Rodzaj i zakres działań ograniczających ryzyko  nie zależą od tego czy mamy do czynienie z kontrolą wstępną, okresową, czy specjalną, a jedynie od przyczyny występowania tego ryzyka. Plan działań ograniczających ryzyko do małego dla poszczególnych niezgodności stwierdzonych w liście kontrolnej do oceny ryzyka przedstawiono w poniżej liście kontrolnej do ograniczania ryzyka.

Jeśli producent nie wyposażył urządzenia laserowego  w dodatkowe osłony ochronne lub ekrany, a z oceny ryzyka wynika konieczność stosowania takich środków ochrony, wówczas zaprojektowanie ich powinno być wykonane przez eksperta, który posiada odpowiednią widzę w tym zakresie. Zwykle po stronie producenta leży dobór osłon ochronnych, natomiast po stronie użytkownika, może zachodzić konieczność doboru ekranów ochronnych, gogli ochronnych oraz innych środków ochronnych jak blokady bezpieczeństwa, interlock, kurtyny świetlne itp. Dobór i zaprojektowanie technicznych środków ochronnych powinno być zlecana odpowiednim specjalistom lub ekspertom. Po stronie użytkownika leży sprawdzenie czy działają one prawidłowo (np. interlock) oraz prawidłowość ich doboru (na podstawie oznaczenia ekranu czy gogli). Jednak użytkownik powinien umieć samodzielnie  dobrać odpowiednie gogle ochronne.

1.2      Dobór ekranów ochronnych

Podczas projektowania ekranów laserowych należy uwzględniać wymagania bezpieczeństwa zawarte w normie PN-EN 12254. Każdemu oznaczeniu na ekranie (od AB1 do AB10) odpowiada maksymalny widmowy współczynnik przepuszczania oraz odporność na promieniowanie laserowe dla odpowiednich zakresów długości fali oraz trybu pracy lasera i gęstości mocy lub energii promieniowania, które może padać na ten ekran.  Prawidłowe oznakowanie składa się z ciągu znaków:

PN-EN 12254  - rodzaj pracy lasera (D, I, R lub M) – AB (odpowiednia liczba od 1 do 10) - X (znak producenta) – długość fali lub zakres długości fali  - ZZ (znak certyfikacji, jeśli jest stosowany)

Przykład: PN-EN 12254 I AB8 POL 990-1100 oznacza ochronę na promieniowanie lasera pracującego w trybie impulsowym, emitującego promieniowanie z zakresu 990-1100 nm i o odporności na promieniowanie laserowe AB8 (czyli na wiązkę o gęstości energii do 5·10⁵ J/m² producenta o znaku POL.

W przypadku projektowania ekranów ważne jest przyjęcie maksymalnej racjonalnie przewidywanej ekspozycji , to znaczy maksymalnej gęstości mocy lub energii promieniowania, która może padać na ekran. Zaleca się do tego celu wyznaczać gęstość mocy lub energii uśredniona napowierzchni koła o średnicy nie większej niż 1,13 mm.

Należy pamiętać, że ochrona zapewniana przez ekran zależy od kilku czynników takich jak: moc lasera, powierzchnia wiązki, częstość powtarzania impulsów, rozkład gęstości energii, czas trwania ekspozycji i stan powierzchni ekranu.

1.3      Przykład zastosowania ekranów ochronnych

W przypadku stosowania ręcznych przyrządów do obróbki laserowej, kiedy nie możliwości całkowitego osłonięcia wiązki i pracownik obsługujący urządzenie może w sposób niezamierzony skierować wiązkę w wolną przestrzeń, istotne jest odpowiednie wyizolowanie stanowiska pracy od otoczenia i zastosowania również ekranów ochronnych.

Rys. 4.1. Widok stanowiska obsługi ręcznego przyrządu do obróbki laserowej.

1.4      Dobór gogli ochronnych

Dobór gogli ochronnych zależy od tego, czy stosowane są do normalnej obsługi urządzenia (PN-EN 207) czy do justowania laserów (PN-EN 208).

1.4.1    Dobór filtrów ochronnych w goglach ochronnych do normalnej obsługi urządzenia laserowego

Dobór filtrów ochronnych w goglach ochronnych zależy , podobnie jak dla ekranów ochronnych, od trybu pracy lasera (D, I, R, M) oraz parametrów wiązki: długość fali, gęstość mocy lub energii promieniowania. Każdemu oznaczeniu na goglach (od LB1 do LB10) odpowiada maksymalny widmowy współczynnik przepuszczania oraz odporność na promieniowanie laserowe dla odpowiednich zakresów długości fali oraz trybu pracy lasera i gęstości mocy lub energii promieniowania, które może padać na ten filtr.  Prawidłowe oznakowanie składa się z ciągu znaków:

długość fali lub zakres długości fali  - rodzaj pracy lasera (D, I, R lub M) – LB (odpowiednia liczba od 1 do 10) - X (znak producenta)

Przykład: 10600 D LB3 +IR LB4 oznacza gogle chroniące przed promieniowaniem o długości fali 106000 nm, i trybie pracy lasera ciągłym o stopniu odporności na promieniowanie laserowe LB3 (czyli na wiązkę o gęstości mocy do 10⁶ W/m²) oraz trybie pracy lasera impulsowego  oraz impulsowego z modulacja dobroci o stopniu odporności na promieniowanie laserowe LB4 (czyli na wiązkę o gęstości energii do 10⁶ J/m²)

Przykłady zastosowania gogli ochronnych przed promieniowaniem laserowym przedstawiono na rys. 4.2.

Rys.4.2.  Przykłady zastosowań gogli ochronnych

1.4.2    Dobór filtrów ochronnych w goglach ochronnych do justowania urządzenia laserowego

Dobór filtrów ochronnych w goglach do justowania  rózni się od doboru gogli ochronnych do normalnej obsługi  i ekranów ochronnych. W przypadku ich doboru ważna jest maksymalna moc lasera pracy ciągłej lub maksymalna energia lasera o pracy impulsowej , bez względu na rodzaj pracy impulsowej (R i M).  Każdemu oznaczeniu na goglach (od RB1 do RB5) odpowiada maksymalny widmowy współczynnik przepuszczania filtru oraz ramki oraz maksymalna moc lub energia, które może padać na gogle.  Prawidłowe oznakowanie składa się z ciągu znaków:

Maksymalna moc lasera  - maksymalna energia impulsu – długość fali – RB (odpowiednia liczba od 1 do 5) - X (znak producenta) - ZZ (znak certyfikacji, jeśli jest stosowany

Przykład: 1 W  2x10^-4 J  514  RB3 oznacza gogle chroniące przed promieniowaniem o długości fali 514 nm, i trybie pracy lasera ciągłym o mocy wiązki do 1W lub maksymalnej energii impulsu2x10^-4 J o stopniu odporności na promieniowanie laserowe   RB3 (czyli na wiązkę o gęstości mocy 1x 10⁶ W/m²oraz gęstości energii do 200 J/m²).